Εν Άστει Διονύσια

Εν Άστει Διονύσια

Ήταν η λαμπρότερη εορτή προς τιμήν του Διονύσου. Το όνομά τους προέρχεται κατ’ αναλογία προς τα αρχαιότερα «κατ’ Αγρούς Διονύσια». Εορταζόταν τον μήνα Ελαφηβολιώνα, δηλαδή στα μέσα της Άνοιξης. Κατά τη διάρκεια των Μεγάλων Διονυσίων παρουσιάζονταν νέα δράματα και ο ρόλος της κοινότητας ήταν ιδιαίτερα ενεργός. Εκείνος που αναδιοργάνωσε και εισήγαγε τις δραματικές παραστάσεις στο πλαίσιο της εορτής, ήταν ο Πεισίστρατος γύρω στα 534 π. Χ. Λέγεται ότι στους πρώτους δραματικούς αγώνες νικητής ήταν ο Θέσπις.

Διοργανωτής ήταν Επώνυμος Άρχων καθώς και δύο πάρεδροι και δέκα επιμελητές. Η εορτή άνοιγε με πομπή προς τιμήν του Διονύσου Ελευθερέα. Η λατρεία του συνδεόταν με την πόλη των Ελευθερών στα σύνορα με τη Βοιωτία. Έπειτα από τη πομπή γινόταν η μεταφορά του αρχαίου αγάλματος του Διονύσου σε ένα μικρό ναό κοντά στην Ακαδημία.

Πριν από την έναρξη των αγώνων διεξαγόταν ο προάγων στο Ωδείο του Περικλή, στο περίβολο του θεάτρου, όπου ο κάθε ποιητής ανέβαινε σε μια εξέδρα μαζί με τους ηθοποιούς και έλεγε λίγα λόγια για το έργο του και τους συντελεστές της παράστασης. Οι ηθοποιοί δεν φορούσαν τα κοστούμια και τα προσωπεία τους παρά μόνο στεφάνια. Το πρόγραμμα της εορτής είχε ως εξής

Την πρώτη ημέρα οι πολίτες, Αθηναίοι και μέτοικοι συμμετείχαν σε πομπή στην οποία πραγματοποιούσαν Φαλλοφορία. Οι Αθηναίοι φορούσαν λευκή ενδυμασία ενώ οι μέτοικοι έντονα κόκκινη. Έπειτα γινόταν παρέλαση από τα παιδιά των νεκρών, οι οποίοι είχαν δώσει το αίμα τους προς τιμήν της πόλης τους . Η πολιτεία τους δώριζε την πανοπλία των νεκρών γονέων τους. Η πομπή κατέληγε στο ιερό του Διονύσου Ελευθερέως όπου και γινόταν μεγάλη θυσία ταύρων και αφιερώματα ιερών προσφορών.

Οι επόμενες ημέρες ήταν αφιερωμένες στους αγώνες διθυράμβου, τραγωδιών, κωμωδιών και σατυρικού δράματος.

Πριν από κάθε παράσταση, έσφαζαν έναν μικρό χοίρο και ράντιζαν με το αίμα του το θέατρο και τους θεατές ως μια τελετή εξαγνισμού.

Στους αγώνες τραγωδίας λάμβαναν μέρος τρεις ποιητές με τέσσερα έργα ο καθένας τρεις τραγωδίες και ένα σατυρικό δράμα. Συνήθως την υπόθεση των έργων την αντλούσαν από τον ίδιο μυθικό κύκλο. Ο Ευριπίδης και ο Σοφοκλής συνήθιζαν να πραγματεύονται την εξέλιξη της ίδιας μυθικής ιστορίας στα έργα τους. Αλλά την ίδια τακτική βλέπουμε και στον Αισχύλο το πρώτο μισό του 5ου αιώνα π. Χ στο έργο «Ορέστεια» με τα έργα Αγαμέμνων , Χοηφόροι και Ευμενίδες . Βέβαια ένας τέτοιος τρόπος συγγραφής δεν ήταν απαραίτητο να ακολουθείται από όλους τους συγγραφείς.

Έπειτα από τους αγώνες τραγωδίας ακολουθούσαν οι αγώνες των κωμωδιών. Η παράσταση κωμωδιών θεσπίστηκε στα Μεγάλα Διονύσια το 486 π. Χ . Αρχικά συμμετείχαν πέντε ποιητές αλλά κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου μειώθηκαν σε τρεις.

Τέλος, παρουσιάζονταν και αγώνες σατυρικού δράματος. Στα σατυρικά έργα ο Χορός αποτελούνταν από Σατύρους προς ανάμνηση των παλαιών Διονυσιακών τελετών. Οι Σάτυροι εμπλέκονταν συχνά στην υπόθεση του έργου. Στο σατυρικό δράμα «Κύκλωψ» οι Σάτυροι εμφανίζονται ως αιχμάλωτοι του Κύκλωπα.

Η ανακοίνωση κάθε διαγωνιζόμενου γινόταν με ένα σάλπισμα. Η μέση διάρκεια μια τραγωδίας ήταν δύο ώρες και ενός σατυρικού δράματος μία. Οπότε για μία ολοκληρωμένη τετραλογία χρειάζονταν σχεδόν επτά ώρες. Δίδονταν βραβεία για την καλύτερη τραγωδία, την καλύτερη κωμωδία και το καλύτερο σατυρικό δράμα και αργότερα και για τον καλύτερο ηθοποιό.

Η εορτή των Μεγάλων Διονυσίων ήταν ήσσονος σημασίας για την πόλη των Αθηνών. Διεξαγόταν την εποχή της ναυσιπλοΐας οπότε πολλοί ξένοι είχαν την ευκαιρία να επισκεφθούν την Αθήνα και να πάρουν μέρος στη γιορτή. Η Αθήνα είχε κατ΄ αυτόν τον τρόπο την ευκαιρία να επιδείξει την Αυτάρκεια¹ και την Ευδαιμονία² της. Επιπλέον γίνονταν οι εισφορές των συμμάχων της Δηλιακής συμμαχίας.

1 Ιω. Θεοφ. Α. Παπαδημητρίου, Αρίστη Πολιτεία, Ο πολιτικός στοχασμός στην Αρχαία Ελλάδα, Αθήνα: 1980, σ. 83

2 ό.π., σ.83